Een honingbes kopen, planten en verzorgen

De honingbes is in Nederland een heel bekende fruitsoort. Toch is het een plant die bij ons in de winkel vaak de aandracht trekt. Een bes met 'honing' in de naam, dat moet wel lekker zijn! Maar daarmee trap je toch snel in dezelfde val als met de chocobes. Hoewel de chocobes en de honingbes heerlijke bessen zijn, smaken ze toch niet 100% hetzelfde als chocolade en honing.

Op deze pagina:

• Wat is een honingbes?
• De smaak van de honingbes
• Hoe ziet een honingbes struik eruit?
• Een honingbes aanplanten
• Honingbes verzorgen
• Referenties

Wat is een honingbes?

Een honingbes: de naam klinkt dus heerlijk. Maar wat is het eigenlijk? En waar komt het vandaan?

Herkomst van de honingbes

De honingbes komt van origine uit de poolstreek. Doordat deze plant zich zo succesvol heeft aangepast aan de kou is hij in het wild terug te vinden in alle noordelijke continenten: Noord Amerika, Europa (inclusief Rusland) en Azië. 

Verschillende onderzoekstations hebben geprobeerd rassen te selecteren die het commercieel haalbaar te maken om honingbessen te telen voor het fruit. Hoewel bij sommige specialiteitenwinkels honingbessen verkrijgbaar zijn, is het grote succes van honingbessen uitgebleven.

Toch zijn de rassen die in deze onderzoeken gevonden zijn nog wel bij hobbyisten te vinden. Vooral rassen van Russische en Canadeese afkomst zijn populair.

In het noorden van Japan, waar honingbessen ook in de natuur voorkomen, worden wel producten geproduceerd met honingbessen. Deze zijn een echte lokale delicatesse en in de betere gemakswinkel te verkrijgen.

De smaak van de honingbes

De smaak van de honingbes wordt vaak vergeleken met de blauwe bes. Hoewel er wel wat overeenkomsten zijn, zijn ze zeker niet hetzelfde. De blauwe bes is vaak zoeter, en heeft een vlakkere smaak. De honingbes is zachtzuur en fris, en heeft een beetje het aroma van een kruisbes. Hoewel dit voor veel mensen betekend dat de honingbes niet zo lekker is als een blauwe bes om direct te eten, maakt het ze wel goed geschikt voor verwerking. De vruchten hebben namelijk een sterker aroma om je jam of gebakje op smaak te brengen.

Belangrijk voor de smaak van een honingbes is het afrijpen. Honingbessen worden vaak te vroeg geplukt, als ze al wel wat kleur hebben maar nog niet zijn afgerijpt. Een sterke bitte nasmaak maakt de honingbes dan toch echt minder lekker. Zorg er dus voor dat de honingbes al een beetje zacht is voordat je hem plukt.

Hoe ziet een honingbes struik eruit?

De honingbes is een wat kleinere struik van ongeveer 1 meter breed en 80cm hoog. Al vroeg in het jaar vormen zachte, ovale bladeren met een oranje-rode blos (die later in het seizoen wegtrekt).

In Maart/April bloeit de honingbes met redelijk onopvallende wit-gele bloemen die wat aan kamperfoelie doen denken. Niet gek, want de kamperfoelie is direct familie van de honingbes. De bloemen zijn wat verscholen onder de bladeren. De honingbes heeft al vroeg bladeren en bloesem, waardoor je ook in het vroege voorjaar al wat vulling in de tuin hebt. Dit 'vroege enthousiasme' komt doordat de honingbes van nature voorkomt rond de poolcirkel. Deze plant heeft in de natuur dus geen tijd de verspillen: als het voorjaar aanbreekt ligt de herfst alweer om de hoek.

In de weken na de bloei vormen op dezelfde plaats als de bloemen blauw-paarse, wat langwerpige bessen die al na een week of 6 rijp zijn. De bessen zitten wat verstopt in de 'oksels' van takken en onder bladeren, en zijn dus niet goed zichtbaar. Ze honingbessen kunnen in mei of juni geplukt worden, en zijn geschikt voor directe consumptie of verwerking. Meer over de smaak lees je onder 'De smaak van de honingbes'.

Al redelijk vroeg in het seizoen, meestal begin Oktober, begint de honingbes te verkleuren naar herfstkleuren en haar bladeren te verliezen. Bladverkleuring aan het einde van de zomer is bij een honingbes dus vaak geen ziekte, maar gewoon een vroege herfstkleur.

Bittere honingbes

Een uitzondering hierop is de bittere honingbes (Lonicera caerulea var. caerulea). Deze plant heeft ander blad, en geeft kleinere bessen met een diepere kleur. De struik wordt veel hoger: tot wel 2.5 meter hoog.

Omdat de smaak van de vruchten van deze plant veel minder is hebben we deze uit het assortiment verwijderd.

Een honingbes aanplanten

Wil je zelf een honingbes aanplanten? Houd dan rekening met het volgende.

Juiste plaats voor een honingbes

Een honingbes wordt het liefst aangeplant op een lichtzure tot zure ondergrond, bijvoorbeeld veen of zandgrond. Ze zijn hier niet zo kieskeurig in als bijvoorbeeld cranberries of blauwe bessen, en kunnen ook goed groeien in een mix van veengrond en klei. 

Hoewel de grond los van structuur moet zijn en goed doorlatend mag het ook redelijk vochtig zijn. Van nature groeien honingbessen in moerassen en rivierbeddingen, en hoewel ze dus ook goed tegen een wat vochtigere plaats kunnen staan ze ook prima op een wat drogere plaats in de tuin. Op een plaats waar vaak plassen met water blijven staan, zoals een oever, groeit de honingbes niet goed.

Een honingbes kan zich goed aanpassen aan verschillende hoeveelheden zonlicht: zowel zon als halfschaduw zijn prima geschikt. Al met enkele uren zon per dag kan een honingbes goed afrijpen.

Een honingbes wordt ongeveer 100cm breed en 80cm hoog. Houdt dus bij het aanplanten ook die afstand minimaal van plant tot plant. Een honingbes kan ook goed worden aangeplant in een border met andere (fruit)struiken. Zorg er dan voor dat er voldoende ruimte is in de border dat de honingbes zijn natuurlijke grootte kan bereiken.

Een honingbes kan goed worden gecombineerd met andere planten. Plant dan het liefst andere planten die een voorkeur hebben voor zure of neutrale gronden. Het combineren van een honingbes met planten die goed groeien op kalkrijke gronden is lastiger.

Honingbes in pot

Hoewel een honingbes geschikt is voor het aanplanten in een pot, is naar onze ervaring het vaak makkelijker om de plant in de volle grond te houden. Plant u de honingbes toch in een pot? Gebruik dan liever een brede pot dan een diepe, aangezien de honingbes oppervlakkig worteld. Ook is het verstandig om oppervlakte of regenwater te gebruiken om water te geven, en geen kraanwater. Kraanwater is vaak kalkrijk wat slecht is voor de zuurminnende honingbes. Een pot van 20 tot 25 liter geeft voldoende ruimte voor de struik om te groeien.

De pot waarin een honingbes komt is groot genoeg voor tijdelijk, maar om tot een volledige struik uit te groeien heeft de struik een pot van 20 tot 25 liter nodig.

Zelfbestuivende honingbes

Als u uw eerste honingbes gaat aanplanten, dan wilt u er misschien maar één. Zo kunt u eerst proberen of de honingbes bevalt voordat u kostbare ruimte opgeeft. Let dan wel op dat u een zelfbestuivende honingbes kiest zoals de Duet of Altaj. Honingbessen zijn best kieskeurig, en zullen zonder bestuiving mogelijk helemaal geen fruit dragen.

Zelfbestuiving bij honingbessen is geen volledige oplossing. De Duet is één van de beter zelfbestuivende rassen, maar geeft nog steeds maar 30% van de vruchten door zelfbestuiving die hij bij kruisbestuiving zou geven.

Smaakt de honingbes dus goed? Dan is het verstandig om een tweede plant (van een ander ras) aan te planten, om de opbrengst van zowel de originele als de nieuwe plant te bevorderen.

Hoewel er bronnen zijn die vermelden dat het belangrijk is om honingbessen met een overlappende bloeitijd aan te planten is naar onze ervaring elke combinatie van honingbessen een goede bestuivingscombinatie.

Honingbes verzorgen

De honingbes is een redelijk onderhoudsarme plant. De enige verzorging die nodig is, is een lichte snoei en een lichte basisbemesting. Ook is de honingbes redelijk resistent tegen ziekten. Wij hebben zelf alleen lichte aantastingen gezien door schimmelziekten als meeldauw en roest rond Juni, maar deze aantasting bleef lokaal en er was geen behandeling nodig.  Enkele weken later was de schimmelziekte op natuurlijke wijze uit de struik verdwenen.

Honingbes snoeien

De honingbes heeft meestal de één a twee jaar na aanplanten nodig om goed te wortelen en vrucht te gaan dragen. Deze eerste jaren is het alleen nodig om afgestorven of beschadigde takken te verwijderen. Dit mag in principe op elk moment van het jaar, maar wordt vaak rondom Juni uitgevoerd omdat afgestorven takken op dat moment duidelijk zichtbaar zijn.

Na de eerste jaren is de snoei van een honingbes gericht op het verjongen van de struik. Zo blijft deze rijk vrucht dragen en voorkom je ook dat de struik van binnen kaal wordt. Snoei de struik elk jaar nadat het fruit geplukt is, in juni of juli. Verwijder eerst een deel van de binnenste takken, om er zo voor te zorgen dat licht en warmte goed het binnenste deel van de struik kan bereiken. Deze takken kunnen helemaal tot aan het hart van de struik worden weggesnoeid. Hou ongeveer 10 takken vanuit het hart over. 

Snoei jongere takken in tot maximaal 50cm van de stam om vertakking en vruchthout te stimuleren.

Honingbes bemesten

Een honingbes heeft een voorkeur voor een lichtzure grond, en daarom raden wij af om kalk toe te dienen. Wat wel toegedient mag worden zijn lichte organische meststoffen zoals gedroogde koemestkorrels. Dien één bemesting toe in het begin van maart, zodat de plant voldoende voeding heeft tijdens de fruitproductie. Op zandgronden, waar voedingsstoffen snel wegvloeien, kan het aan te raden zijn om in juli of augustus een tweede bemesting toe te dienen.

Houdt de dosering van de verpakking van de door u gebruikte meststoffen aan. Honingbessen hebben geen sterke behoefte aan voeding, dus u kunt beter iets minder geven dan iets meer.

Referenties

Foto van schap met honingbes producten in japanse winkel door Bob Bors. CC BY-SA 3.0